Waarom Het Paalhuis?

De volgende gegevens worden ontleend aan De Kleine Postkroniek van Amsterdam, opgesteld door Mr. W.S. da Costa en J. Giphart.

"Het Paelhuysje" werd in het jaar 1560 in renaissancestijl gebouwd, aan de noordzijde van de Nieuwe Brug. Iedere schipper moest telkens bij het binnenvaren het verschuldigde paalgeld aldaar voldoen. Aangezien Het IJ toen zeer druk werd bevaren, werd er ook heel wat paalgeld betaald. Hoewel het vervoer van post in die jaren reeds enigszins aan regels was gebonden, kwamen er toch veel misstanden voor. Er was zelfs al een verordening ingesteld, dat boetes konden worden opgelegd van maximaal 15 gulden. Desondanks nam het aantal klachten over het trage of helemaal niet bestellen van brieven toe.

De klachten kwamen toen voornamelijk van kooplieden. Op 31 januari 1598 werd op grond van het

"dagelycx groot verlet ende ongeryff geschiet doort qualick bestellen der brieven, commende van oosten ende westen overzee"

bepaald dat:

De schippers zijn verplicht direct na aankomst, de hun toevertrouwde brieven aan te geven in Het Paalhuis.
De daar inwonende Paalknecht, een stadsambtenaar, moet die brieven nummeren en in een register inschrijven met bijvoeging van des schippers naam en de plaats van herkomst van het schip, waarna hij een lijst daarvan buiten ophangt.
De kooplieden kunnen nu gemakkelijk hun brieven afhalen. Ze zijn verplicht 1,5 stuiver per brief aan de Paalknecht te betalen, waarna deze 1,5 stuiver (4 duiten) aan de betrokken schipper moet afstaan.
De niet afgehaalde stukken dient de Paalknecht na afloop van de eerstvolgende beurstijd, tegen vergoeding van hetzelfde port, aan de woning van de geadresseerde koopman te bezorgen.

Deze afbeelding van "Het Paalhuis en de nieuwe brug te Amsterdam in de winter" door Jan Abrahamsz Beerstraten is beschikbaar gesteld door het Rijksmuseum Amsterdam.

In April 1616 werden de eerste brievenbussen geplaatst. Aan Het Paalhuis werden twee gesloten brievenbussen gehangen met op de een het wapen van Hoorn en op de ander het wapen van Enkhuizen. De kooplieden konden hun brieven in die bussen deponeren.

De Paalknecht kreeg het toezicht op de bussen. Telkens wanneer hij voor een afvaart de bussen opende, moesten de schippers hem een stuiver betalen. Op de afbeelding ziet men links de woning van de Paalknecht, in het midden de borden met aangehechte brieven en rechts de in 1624 aangebouwde galerij. Met wat goede wil zou men Het Paalhuis het eerste postkantoor en de Paalknecht de eerste postdirecteur van Amsterdam kunnen noemen.

Filatelistenvereniging Statuut 80 is een van de jongste verenigingen in Amsterdam. Als moderne vereniging zal men zeker te maken krijgen met postgeschiedenis. En daar hoort Het Paalhuis ook bij.

In het maandblad "Het Paalhuis" verschijnen maandelijks bestuursmededelingen, veilingen en artikelen.